آلرژی مواد غذایی در کودکان
-
Array
-
1403/10/17
-
1 دقیقه
حساسیت غذایی در کودکان یکی از مشکلات شایع و رو به افزایش در دنیای امروز است که می‌تواند سلامت و کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. علائم حساسیت غذایی در کودکان ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد و شامل مشکلات گوارشی، پوستی یا حتی واکنش‌های آلرژیک جدی مانند آنافیلاکسی شود. از جمله مواد غذایی حساسیت‌زا برای کودکان می‌توان به تخم‌مرغ، شیر، بادام‌زمینی، گندم و برخی از میوه‌ها اشاره کرد. شناخت این علائم و عوامل محرک برای والدین ضروری است تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری کنند.
آلرژی غذایی یعنی چه؟
حساسیت غذایی در کودکان نوعی واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن به پروتئین‌های موجود در برخی مواد غذایی است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی این پروتئین‌ها را به اشتباه به‌عنوان یک تهدید شناسایی کرده و سعی میکند با آن‌ها مقابله کند. این واکنش معمولاً مدت کوتاهی پس از خوردن ماده غذایی حساسیت‌زا اتفاق می‌افتد. در اغلب موارد، علائم حساسیت غذایی در کودکان خفیف هستند و ممکن است شامل قرمزی پوست، خارش، کهیر، استفراغ یا مشکلات گوارشی شود. اما در برخی موارد، واکنش می‌تواند شدیدتر باشد و به شکل آنافیلاکسی یا شوک آنافیلاکسیک رخ دهد، که یک وضعیت پزشکی اورژانسی است و نیاز به درمان فوری دارد.
بر اساس تحقیقات، حدود ۴ تا ۵ درصد کودکان، معادل یک نفر از هر ۲۰ یا ۲۵ کودک، با این مشکل مواجه هستند. بیشتر موارد حساسیت به دلیل مصرف ۸ ماده غذایی اصلی رخ می‌دهد که شامل شیر گاو، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی، مغزهای درختی (مانند گردو و فندق)، سویا، مواد حاوی گلوتن (مانند گندم، جو و چاودار)، کنجد و ماهی است. علاوه بر این، برخی مواد دیگر مانند میگو، مرکبات، گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی، کیوی و حتی افزودنی‌های غذایی نیز ممکن است باعث ایجاد حساسیت شوند.
تشخیص درست منشأ حساسیت اهمیت زیادی دارد. والدین نباید بدون مشورت پزشک مواد غذایی مهمی مثل شیر را از رژیم غذایی کودک حذف کنند، زیرا این کار ممکن است باعث کمبود مواد مغذی ضروری و بدغذایی کودک شود. حذف ماده حساسیت‌زا باید با راهنمایی پزشک انجام شود تا از بروز مشکلات تغذیه‌ای جلوگیری شود و سلامت کودک تضمین شود.
علائم آلرژی غذایی در کودکان
حساسیت غذایی در کودکان می‌تواند باعث بروز علائم متنوعی در سیستم‌های مختلف بدن شود، از جمله مشکلات تنفسی، گوارشی یا پوستی. این علائم معمولاً در عرض چند دقیقه تا یک ساعت پس از مصرف مواد غذایی حساسیت‌زا برای کودکان ظاهر می‌شوند. شناسایی این واکنش‌ها بسیار مهم است، زیرا با قطع ماده غذایی حساسیت‌زا، علائم برطرف می‌شوند و با مصرف مجدد دوباره ظاهر می‌گردند. علائم حساسیت غذایی در کودکان می‌توانند از خفیف تا شدید متفاوت باشند و در هر کودک به شکل خاصی بروز کنند. شایع‌ترین علائم آلرژی غذایی شامل موارد زیر می‌شود:
- کهیر (لکه‌های قرمز و برجسته شبیه نیش پشه)
- بثورات پوستی خارش‌دار (اگزما یا درماتیت آتوپیک)
- تورم (لب‌ها، صورت یا دست‌ها)
- دشواری در تنفس
- آبریزش یا گرفتگی بینی
- قرمزی یا آبریزش چشم
- عطسه
- خس‌خس سینه
- خارش یا گرفتگی گلو
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- رنگ‌پریدگی
- سبکی سر یا سرگیجه
- از دست دادن هوشیاری
شناسایی این علائم و مشورت با پزشک برای تشخیص صحیح و مدیریت آلرژی، به خصوص در کودکان، ضروری است.
غذاهای آلرژی زا در کودک
حساسیت غذایی در کودکان بیشتر به دلیل مصرف برخی از مواد غذایی حساسیت‌زا برای کودکان ایجاد می‌شود که شایع‌ترین آن‌ها شامل شیر، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی، سویا، گندم و غذاهای دریایی است. شیر گاو از متداول‌ترین عوامل آلرژی است و حدود ۳ درصد از کودکان زیر سه سال به آن حساسیت دارند که می‌تواند از علائم حساسیت غذایی در کودکان مانند کهیر تا واکنش‌های شدیدتری مثل آنافیلاکسی متغیر باشد. تخم‌مرغ نیز یکی دیگر از مواد شایع آلرژی‌زا است که حساسیت به آن معمولاً تا سن پنج سالگی برطرف می‌شود.
بادام‌زمینی یکی از خطرناک‌ترین مواد آلرژی‌زا است که در بسیاری از موارد حساسیت به آن تا پایان عمر باقی می‌ماند. سویا و گندم نیز از دیگر مواد حساسیت‌زا هستند که علائم خفیف‌تری دارند و معمولاً با افزایش سن از بین می‌روند. غذاهای دریایی نیز می‌توانند واکنش‌های شدیدی ایجاد کنند و برای افرادی که به این مواد حساسیت دارند، به همراه داشتن اپی‌نفرین ضروری است. شناخت این مواد غذایی و علائم مرتبط با آن‌ها، برای مدیریت صحیح آلرژی در کودکان بسیار مهم است.
چه چیزهایی آلرژی غذایی نیست؟
در حالی که حساسیت غذایی در کودکان یک واکنش ایمنی به مواد غذایی حساسیت‌زا برای کودکان است، برخی شرایط دیگر وجود دارند که ممکن است با آلرژی غذایی اشتباه گرفته شوند اما در واقع ارتباطی با سیستم ایمنی ندارند. این شرایط شامل مسمومیت غذایی، اثرات دارویی، تحریک پوست و عدم تحمل غذایی است.
مسمومیت غذایی که توسط باکتری‌های موجود در غذای فاسد یا نپخته ایجاد می‌شود، می‌تواند علائمی مانند اسهال و استفراغ داشته باشد، اما ارتباطی با واکنش‌های ایمنی ندارد. تحریک پوست نیز ممکن است به دلیل تماس با اسیدها و آنزیم‌های طبیعی موجود در میوه‌هایی مانند گوجه‌فرنگی یا پرتقال ایجاد شود و باعث قرمزی یا خشکی موقتی اطراف دهان شود، اما این واکنش‌ها آلرژی محسوب نمی‌شوند.
عدم تحمل غذایی مانند عدم تحمل لاکتوز نیز یکی از مواردی است که اغلب با علائم حساسیت غذایی در کودکان اشتباه گرفته می‌شود. در این حالت، بدن کودک در هضم قند شیر (لاکتوز) مشکل دارد و علائمی مانند نفخ، معده‌درد و اسهال را نشان می‌دهد که ناشی از نقص در سیستم گوارشی است، نه سیستم ایمنی. تشخیص این تفاوت‌ها برای مدیریت صحیح علائم بسیار اهمیت دارد.
تشخیص آلرژی غذایی در کودک
تشخیص حساسیت غذایی در کودکان نیازمند بررسی دقیق علائم، تاریخچه تغذیه‌ای و انجام آزمایش‌های مرتبط است. پزشک معمولاً با پرسیدن سوالاتی درباره علائم حساسیت غذایی در کودکان، زمان بروز آن‌ها و ارتباطشان با مصرف مواد غذایی حساسیت‌زا برای کودکان شروع میکند. برای تأیید تشخیص، ممکن است آزمایش‌هایی مانند تست پوستی یا آزمایش خون برای شناسایی آنتی‌بادی‌های خاص آلرژی انجام شود. در برخی موارد، از روش “رژیم حذف” استفاده می‌شود، که طی آن ماده غذایی مشکوک از رژیم کودک حذف و دوباره به‌طور کنترل‌شده معرفی می‌شود تا واکنش‌ها بررسی شوند. این فرآیند باید تحت نظر پزشک انجام شود تا از ایمنی کودک اطمینان حاصل گردد.
پیشگیری و درمان آلرژی غذایی در کودکان
هیچ دارویی برای پیشگیری از حساسیت غذایی در کودکان وجود ندارد و تنها راه‌حل مؤثر، پرهیز از مصرف مواد غذایی حساسیت‌زا برای کودکان است. پس از تشخیص دقیق توسط پزشک اطفال و شناسایی غذاهایی که باعث بروز علائم حساسیت غذایی در کودکان می‌شوند، لازم است این مواد غذایی و هر ماده مشابه از رژیم غذایی کودک حذف شوند. اگر مادر به کودک خود شیر می‌دهد، باید از مصرف این مواد حساسیت‌زا خودداری کند، زیرا آلرژن‌ها ممکن است از طریق شیر مادر منتقل شده و در کودک واکنش ایجاد کنند.
در صورت محدودیت غذایی کودک، تأمین ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری اهمیت بالایی دارد. برای جلوگیری از کمبودهای تغذیه‌ای، باید با پزشک مشورت شود تا جایگزین‌های مناسبی برای مواد غذایی حذف‌شده تعیین شوند. این اقدام به حفظ سلامت و رشد طبیعی کودک کمک میکند.
جمع‌بندی
حساسیت غذایی در کودکان یک واکنش ایمنی به مواد غذایی حساسیت‌زا برای کودکان است که می‌تواند علائم متنوعی مانند مشکلات پوستی، گوارشی یا تنفسی ایجاد کند. شناخت علائم حساسیت غذایی در کودکان و تشخیص صحیح توسط پزشک از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا امکان مدیریت این وضعیت از طریق حذف مواد حساسیت‌زا از رژیم غذایی کودک وجود دارد. در حالی که برخی واکنش‌ها مانند مسمومیت غذایی یا عدم تحمل غذایی ممکن است با آلرژی اشتباه گرفته شوند، تشخیص دقیق تفاوت آن‌ها ضروری است. همچنین تأمین مواد مغذی ضروری در صورت حذف مواد حساسیت‌زا باید تحت نظر پزشک انجام شود. بنابراین، آگاهی والدین و مشورت با پزشک نقش کلیدی در مدیریت و پیشگیری از عوارض حساسیت غذایی دارد.
منابع:
آکادمی اظفال آمریکا
مرکز پزشکی دانشگاه جان هاپکینز
سیستم ملی سلامت بریتانیا (NHS)
گروه هلث‌لاین (Healthline)
