اضطراب در کودکان
زیر شش ماه
1403/12/16
1 دقیقه
اضطراب و ترس یکی از هیجانات طبیعی و انسانی است که می‌تواند در هر مرحله‌ای از زندگی به سراغ ما بیاید. اما زمانی که این اضطراب در کودکان، به‌ویژه در سنین پیش از دبستان بروز می‌کند، نیازمند توجه ویژه‌ای است. از بدو تولد تا حدود 6 سالگی، دوره‌ای حساس در رشد و تکامل روانی کودک است و مراقبین کودک نقش مهمی در شناسایی و کمک به رفع اضطراب دارند. در این مقاله، به بررسی انواع اضطراب کودکان و علایم آن خواهیم پرداخت تا بتوانیم درک بهتری از این موضوع داشته باشیم و به بهترین نحو از فرزند خود حمایت کنیم.
تعریف اضطراب در کودکان
اضطراب به معنای احساس نگرانی یا ترس است که در مواجهه با موقعیت‌های ناشناخته یا تهدیدات بالقوه به وجود می‌آید. در سنین کودکی، اضطراب اغلب طبیعی است و به کودک کمک می‌کند تا با موقعیت‌های جدید و چالش‌های زندگی کنار بیاید. اما زمانی که این احساس به حالت شدید و مداوم تبدیل می‌شود، می‌تواند بر زندگی کودک تاثیر منفی بگذارد و نیازمند توجه و حمایت فوری است.
انواع اضطراب در کودکان
اضطراب در کودکان می‌تواند به صورت‌های مختلفی بروز کند. درک این انواع به مراقبین کودک کمک می‌کند تا به موقع واکنش نشان دهند و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنند:
- اضطراب جدایی:
بسیاری از کودکان در سنین پایین، به‌ویژه در دوره‌های مختلف تا قبل از 15 ماهگی، دچار اضطراب جدایی می‌شوند. این نوع اضطراب زمانی رخ می‌دهد که کودک از مراقبین خود جدا می‌شود. این احساس کاملاً طبیعی است و معمولاً پس از مدتی با بالا رفتن سن از بین میرود
- اضطراب اجتماعی:
برخی از کودکان ممکن است در مواجهه با افراد جدید یا محیط‌های ناآشنا احساس اضطراب کنند. این نوع اضطراب معمولاً در سنین بالاتر، به‌ویژه پس از ۳ سالگی، بروز می‌کند و به‌طور طبیعی با رشد و تجارب اجتماعی کاهش می‌یابد.
- اضطراب عملکردی:
اضطراب در برخی کودکان ممکن است در نتیجه نگرانی از عدم موفقیت یا فشارهای اجتماعی ایجاد شود. این اضطراب می‌تواند در هنگام انجام فعالیت‌های مهد کودک و دبستان، بازی‌ها یا تعاملات اجتماعی ظهور کند.
- اضطراب ناشی از تجربه‌های تروماتیک:
تروما به معنای حادثه ناگوار است. کودکان ممکن است پس از تجربه حوادث تروماتیک مانند مرگ یکی از عزیزان، تصادف یا اتفاقات طبیعی اضطراب‌های شدیدی را تجربه کنند. این نوع اضطراب نیاز به حمایت ویژه دارد تا کودک بتواند از آن عبور کند.
اضطراب طبیعی و غیرطبیعی
یکی از نگرانی‌های اصلی مراقبین کودک این است که چگونه بفهمند اضطراب فرزندشان طبیعی است یا نیاز به مداخله دارد. اینجا تفاوت‌های کلیدی بین اضطراب طبیعی و غیرطبیعی مطرح می‌شود:
-
اضطراب طبیعی:
اضطراب در بسیاری از مراحل رشد کودک کاملاً طبیعی است. مثلاً اضطراب جدایی در سال‌های ابتدایی زندگی و ترس از تاریکی یا اشیاء ناشناخته در دوران کودکی می‌تواند نشان‌دهنده رشد سالم کودک باشد.
-
اضطراب غیرطبیعی:
زمانی که اضطراب کودک شدید و مزمن شود، به‌طوری که باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره او مانند خواب، بازی یا تعامل با دیگران شود، ممکن است اضطراب به حد غیر طبیعی برسد و نیاز به کمک و یا مداخله متخصص داشته باشد.
علائم اضطراب طبیعی و غیرطبیعی
مراقبین کودک باید از علائم اضطراب در کودکان آگاه باشند تا بتوانند به‌موقع اقدام کنند. این علائم می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود:
- علائم اضطراب طبیعی
– گریه کردن هنگام جدا شدن از مراقب
– ترس از تاریکی یا حضور افراد ناآشنا
– احساس نگرانی در مواجهه با موقعیت‌های جدید
- علائم اضطراب غیرطبیعی
– بی‌قراری یا اختلال در خواب (مانند کابوس‌های مکرر، دندان قروچه و …)
– شکایات جسمی مانند سردرد یا دل‌درد بدون دلیل پزشکی
– حملات وحشت زدگی
– مشکلات در تمرکز
– بی قراری شدید (مانند گریه‌های طولانی یا قشقرق) یا در خود فرو رفتن
– اجتناب از فعالیت‌های اجتماعی یا مدرسه به‌طور مداوم
– ترس‌های شدید که با گذشت زمان برطرف نمی‌شوند
علت‌های اضطراب در کودکان
علت اضطراب در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. شناسایی این عوامل به مراقبین کودک کمک می‌کند تا بتوانند محیطی امن و حمایتگر برای فرزند خود فراهم کنند:
- ژنتیک و وراثت:
برخی از کودکان به‌طور طبیعی مستعد اضطراب هستند. اگر یکی از والدین یا اعضای خانواده سابقه اضطراب داشته باشند، احتمال بروز آن در کودک نیز بیشتر است.
- محیط خانوادگی:
نگرش‌ها و رفتارهای مراقبین کودک که به عنوان سبک‌های فرزندپروری آن‌ها را می‌شناسیم می‌تواند تاثیر زیادی در اضطراب کودک داشته باشد. کودکان در محیطی که از نظر عاطفی ایمن و حمایتگر است، کمتر دچار اضطراب می‌شوند.
- تجارب تروماتیک:
کودکان ممکن است پس از تجربه حوادث سخت یا تروماتیک، اضطراب‌های شدیدی را تجربه کنند. برای مثال، طلاق والدین، فوت یکی از عزیزان، یا تغییرات بزرگ در زندگی می‌تواند موجب اضطراب در کودک شود.
- تغییرات محیطی و اجتماعی:
ورود به مهد یا دوران پیش از دبستان یا مواجهه با محیط‌های اجتماعی جدید می‌تواند باعث بروز اضطراب در کودک شود. این تغییرات، به ویژه در سال‌های ابتدایی زندگی، طبیعی است ولی نیاز به حمایت و درک از سوی مراقبین دارد.
نتیجه‌گیری
هیجاناتی مانند ترس و اضطراب در کودکان امری طبیعی است که می‌تواند در مواجهه با تغییرات و چالش‌های زندگی بروز کند و نشانه تغییرات درونی و رشد کودک است. مراقبین کودک با درک و توجه به علائم اضطراب، می‌توانند به بهترین نحو از فرزند خود حمایت کنند تا این دوران حساس با آرامش بیشتری طی شود. ایجاد محیطی امن و محبت‌آمیز برای کودک، تشویق به مواجهه با ترس‌ها، و در صورت نیاز، مراجعه به مشاور، می‌تواند به کودک کمک کند تا اضطراب را پشت سر بگذارد و رشد سالم و موفقی داشته باشد.
