کنترل هیجان در کودکان
-
Array
-
1403/10/18
-
0 دقیقه
همه ما روزهایی را تجربه می‌کنیم که هیجانات‌مان از کنترل خارج می‌شوند یا شرایط زندگی‌مان به طور ناگهانی تغییر می‌کند. این لحظات می‌توانند ما را دچار استرس کنند و بر رفتار و گفتارمان اثر بگذارند. کودکان نیز مانند بزرگسالان چنین تجربیاتی دارند و نیاز به یادگیری مهارت‌های تنظیم هیجان دارند. کنترل هیجان در کودکان، یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که در سال‌های اولیه زندگی پایه‌گذاری می‌شود و نقشی اساسی در رشد شناختی و اجتماعی آن‌ها ایفا می‌کند. در این مقاله به بررسی مفهوم تنظیم هیجان، نشانه‌های هیجان‌زدگی در کودکان و بهترین روش‌های آموزش کنترل هیجان در کودکان خواهیم پرداخت.
تنظیم هیجانی یعنی چه؟
تنظیم هیجانی یا خودتنظیمی، به توانایی شناسایی، نظارت و تعدیل احساسات گفته می‌شود. این مهارت شامل درک هیجانات شدید و مدیریت آن‌ها به شیوه‌ای است که سازگارانه و مؤثر باشد. تنظیم هیجان کودکان از بدو تولد آغاز می‌شود، اما در سال‌های ابتدایی زندگی به حمایت و آموزش والدین وابسته است. این مهارت به کودکان کمک می‌کند تا در مواجهه با موقعیت‌های چالش‌برانگیز، آرامش خود را حفظ کنند و واکنش‌های مناسب نشان دهند.
اهمیت تنظیم هیجان در سال‌های ابتدایی زندگی
سال‌های ابتدایی زندگی دوران طلایی رشد شناختی، عاطفی و اجتماعی کودک است. در این سال‌ها، مغز کودک با سرعت بالایی در حال رشد است و توانایی‌های پایه‌ای برای تعامل با محیط شکل می‌گیرند. تنظیم هیجان در این دوره، تأثیر مستقیمی بر توانایی کودک در سازگاری با چالش‌های محیطی و اجتماعی دارد.
کودکانی که از سال‌های اولیه زندگی مهارت کنترل هیجان را فرا می‌گیرند، در آینده توانایی بیشتری در مدیریت استرس، حل تعارضات و برقراری ارتباط مؤثر خواهند داشت. برعکس، اگر کودکان نتوانند هیجانات خود را به‌درستی تنظیم کنند، ممکن است در بزرگسالی با مشکلاتی همچون اضطراب، پرخاشگری یا ناتوانی در مدیریت روابط اجتماعی مواجه شوند.
همچنین شروع خوب در تنظیم هیجان کودکان در دو سال اول زندگی، پایه‌گذار استقلال، اعتمادبه‌نفس و تسلط بر مهارت‌های شناختی و اجتماعی اوست. این توانایی به آن‌ها کمک می‌کند که با چالش‌های زندگی سازگار شوند و احساسات خود را به شیوه‌ای مثبت ابراز کنند.
تفاوت‌های فردی در کنترل هیجان کودکان
کودکان از نظر خلق‌وخو و توانایی‌های تنظیم هیجان، تفاوت‌های فردی زیادی دارند. این تفاوت‌ها به طور طبیعی از ژنتیک و محیط زندگی آن‌ها ناشی می‌شود. برخی کودکان به راحتی احساسات مثبت مانند شادی را بروز می‌دهند و در مواجهه با چالش‌ها آرام‌تر واکنش نشان می‌دهند. در مقابل، برخی دیگر ممکن است در مدیریت احساسات منفی همچون خشم یا ترس دچار مشکل شوند و این احساسات را با رفتارهای پرخاشگرانه یا نابهنجار ابراز کنند.
این تفاوت‌های فردی در سال‌های ابتدایی زندگی قابل مشاهده هستند و نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت و سازگاری کودک با محیط دارند. برای مثال، کودکی که شادی خود را آزادانه بروز می‌دهد، معمولاً به‌عنوان کودکی شاد شناخته می‌شود، درحالی‌که کودکی که خشم خود را به صورت شدید نشان می‌دهد، ممکن است برچسب پرخاشگر بگیرد.
شناخت این تفاوت‌ها توسط والدین و مراقبان اهمیت زیادی دارد. والدین با درک ویژگی‌های خلق‌وخوی کودک خود می‌توانند روش‌های متناسبی برای کمک به او در مدیریت هیجانات به کار بگیرند. این رویکرد نه‌تنها به تنظیم هیجان کودکان کمک می‌کند، بلکه از ایجاد رفتارهای منفی مانند هیجان‌زدگی جلوگیری کرده و منجر به کنترل هیجان زدگی افراطی در کودکان می‌شود.
نشانه هیجان زدگی در کودکان
همان‌طور که گفته شد کودکان در مواجهه با هیجانات شدید، رفتارهای متفاوتی از خود نشان می‌دهند. نشانه‌های هیجان‌زدگی افراطی در کودکان نیز بسته به تفاوت‌های کودکان ممکن است شامل بی‌قراری، گریه مداوم، فریاد زدن یا حتی رفتارهای پرخاشگرانه باشد. از طرف دیگر، کودکانی که هیجان خود را به خوبی کنترل می‌کنند، معمولاً آرام‌تر هستند و در مواقع استرس‌زا، به راحتی به کمک والدین یا مراقبان‌شان آرام می‌شوند. والدین می‌توانند با دقت به نشانه‌های هیجانی کودک خود، نیازهای او را شناسایی کرده و از راهکارهای مناسب برای کمک به او استفاده کنند.
بهترین روش‌های مهارت کنترل هیجان در کودکان
کنترل هیجان در کودکان یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که نیاز به آموزش و تمرین دارد. کودکان در سال‌های ابتدایی زندگی نمی‌توانند به تنهایی هیجانات خود را مدیریت کنند و برای یادگیری این مهارت به راهنمایی و حمایت والدین و مراقبان خود نیاز دارند. والدین با ایجاد محیطی امن، رفتار همدلانه، و آموزش روش‌های مناسب می‌توانند به کودکان کمک کنند تا با هیجانات خود به درستی برخورد کنند.
توجه به نشانه‌های هیجانی کودک
یکی از اولین قدم‌ها برای کمک به تنظیم هیجان کودکان، شناسایی نشانه‌های اولیه هیجان‌زدگی است. والدین باید با همدلی به نیازهای کودک خود پاسخ دهند. به‌عنوان مثال، زمانی که کودک گریه می‌کند یا بی‌قرار است، در آغوش گرفتن، صحبت کردن با او و پرت کردن حواسش می‌تواند به کاهش شدت هیجان کمک کند.
آموزش مهارت‌های کلامی
کودکان باید یاد بگیرند که احساسات خود را به کلام بیاورند. والدین می‌توانند با استفاده از زبان ساده و قابل فهم، احساسات مختلف را به کودک معرفی کنند. جملاتی مانند “به نظر می‌رسد ناراحت هستی” یا “فکر می‌کنم عصبانی شده‌ای” می‌توانند به کودک کمک کنند تا احساساتش را بشناسد و درباره آن‌ها صحبت کند.
فراهم کردن محیطی آرام
یک محیط آرام و امن می‌تواند نقش مهمی در کنترل هیجان کودکان داشته باشد. صدای آرام موسیقی، نور کم، یا بازی‌های آرامش‌بخش می‌توانند به کاهش استرس و ایجاد آرامش در کودکان کمک کنند.
الگوسازی رفتارهای مثبت
کودکان از رفتارهای والدین خود الگوبرداری می‌کنند. اگر والدین در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا آرامش خود را حفظ کنند و رفتارهای هیجانی مناسب نشان دهند، کودک نیز یاد می‌گیرد که چگونه هیجاناتش را مدیریت کند.
تشویق به فعالیت‌های جسمی
فعالیت‌های جسمی مانند بازی در فضای باز یا ورزش‌های ساده می‌توانند به تخلیه انرژی کودک و کنترل هیجان‌زدگی افراطی در کودکان کمک کنند. این فعالیت‌ها باعث افزایش ترشح هورمون‌های شادی‌آور و کاهش استرس در کودکان می‌شوند.
جمع‌بندی
کنترل هیجان در کودکان، یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که در سال‌های اولیه زندگی شکل می‌گیرد. تنظیم هیجان کودکان به آن‌ها کمک می‌کند تا در مواجهه با چالش‌های مختلف، واکنش‌های مناسب نشان دهند و در مسیر رشد اجتماعی و شناختی خود پیشرفت کنند. والدین و مراقبان با پاسخ همدلانه به نیازهای هیجانی کودک، فراهم کردن محیطی امن و آموزش مهارت‌های کلامی می‌توانند نقش مهمی در پرورش این مهارت داشته باشند. یادگیری تنظیم هیجان در کودکی، زمینه‌ساز موفقیت در بزرگسالی است و به کودکان کمک می‌کند تا در زندگی خود با اعتمادبه‌نفس بیشتری عمل کنند.
منابع:
رواشناسی رشد، لورا برک
