زردی نوزاد
زیر شش ماه
1403/11/07
1 دقیقه
زردی نوزاد حالتی است که در آن رنگ پوست و سفیدی چشم نوزاد به دلیل تجمع ماده‌ای به نام بیلی‌روبین شروع به زرد شدن میکند. زردی نوزاد از چیست؟ بیلی‌روبین ماده‌ای است که از تخریب گلبولهای قرمز خون حاصل میشود. در دوران جنینی، جفت و کبد مادر وظیفه دفع بیلی‌روبین را به عهده دارند، اما پس از تولد، این وظیفه بر عهده کبد نوزاد است. در برخی از نوزادان، به دلایل مختلف، تولید بیلی‌روبین بیشتر از توانایی کبد آنها برای متابولیسم و دفع آن در بدن است و این امر منجر به افزایش بیلی‌روبین خون و در نتیجه تجمع آن در پوست نوزاد و ایجاد زردی میشود. برای آشنایی بیشتر با این موضوع، می‌توانید به راهنمای کامل زردی نوزاد مراجعه کنید تا اطلاعات جامع‌تری درباره زردی نوزاد و علل آن به دست آورید.
چرا زردی نوزاد اتفاق می‌افتد؟
اگرچه اغلب موارد زردی‌های دوره نوزادی به دلایل طبیعی و فیزیولوژیک اتفاق می‌افتند، دلایل متعددی نیز سبب زردی‌های شدید و بیمارگونه میشوند از جمله:
- تغذیه ناکافی با شیر مادر
- ناسازگاری‌های گروه خونی بین مادر و نوزاد
- نقص‌های آنزیمی یا اختلالات غشای گلبولهای قرمز
- میزان بالای هموگلوبین خون یا پرفشاری خون
- عملکرد ناکافی آنزیم‌ها جهت متابولیسم بیلی‌روبین
- افزایش جذب بیلی‌روبین از رود‌ه‌ها
برای آشنایی با روش های کنترل زردی نوزاد و نکات مهم در این زمینه، می‌توانید به مقاله چگونه زردی نوزاد را کنترل کنیم مراجعه کنید.
انواع شایع زردی در نوزادان کدام‌اند؟
- فیزیولوژیک: شایع‌ترین علت زردی در نوزادان است که معمولاً بین روز دوم تا چهارم پس از تولد ظاهر میشود و زمانی که نوزاد شما به سن ۱ تا ۲ هفتگی برسد از بین می‌رود.
- نارسی: معمولاً در نوزادان نارس به دلایل مختلف از جمله کاهش فعالیت آنزیم های کبدی زردی شیوع بیشتری دارد و تا مدت بیشتری برای حاصل شدن بهبودی طول نیاز است. نوزادان نارس به دلیل ساختار ناکامل سیستم عصبی،شان نسبت به عوارض زردی آسیب پذیرتر هستند.
- مرتبط با شیر مادر: ۶۰ درصد نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند دچار زردی میشوند و در ۱۰ درصد این نوزادان زردی تا ۱ ماهگی ادامه می‌یابد نوزادان در صورتی که در روزهای اول پس از تولد مقدار شیر کافی دریافت نکنند ممکن است دچار زردی شوند. گاهی اوقات نیز علت زردی در شیرخواران وجود ترکیباتی در شیر مادر است که سبب افزایش بازجذب بیلی روبین از روده ها میشود اگرچه زردی در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند نسبت به نوزادانی که باشیرخشک تغذیه میشوند شیوع بیشتری دارد اما با توجه به فواید بسیار شیر مادر، قطع شیر مادر برای پیشگیری یا بهبود زردی نوزادی توصیه نمیشود اغلب زردی های ناشی از مصرف شیر مادر با مراقبت و توجه به اصول صحیح شیردهی قابل پیشگیری می باشد.
- ناسازگاری: گروه خونی ممکن است زمانی رخ دهد که جنین دارای گروه خونی متفاوت از مادر باشد. وقتی این اتفاق بیفتد بدن مادر آنتی بادی هایی ایجاد میکند که از جفت رد شده و سبب تخریب گلبولهای قرمز خون نوزاد و تجمع بیلی روبین در بدن او میشود.
علائم زردی نوزاد:
1. زردی پوست
یکی از بارزترین علائم زردی، تغییر رنگ پوست نوزاد به زرد است. این زردی معمولاً ابتدا در صورت و سپس به تدریج به سایر قسمت‌های بدن، از جمله سینه، شکم و پاها گسترش می‌یابد.
نکته: زردی معمولاً در روزهای اول تا دوم پس از تولد ظاهر میشود و ممکن است در روزهای بعدی تشدید شود. برای تشخیص زردی، می‌توان با فشار دادن پوست نوزاد در ناحیه پیشانی یا بینی، تغییر رنگ را مشاهده کرد.
2. زردی چشم‌ها
زردی می‌تواند به سفیدی چشم‌ها (ملتحمه) نیز سرایت کند. این علامت معمولاً در کنار زردی پوست مشاهده میشود و نشان‌دهنده افزایش سطح بیلی‌روبین است.
نکته: اگر سفیدی چشم‌ها زرد شود، این می‌تواند نشانه‌ای از زردی شدید باشد و نیاز به بررسی فوری دارد.
3. تغییر در رفتار نوزاد
نوزادان مبتلا به زردی ممکن است تغییراتی در رفتار خود نشان دهند. این تغییرات می‌تواند شامل خواب‌آلودگی بیش از حد، بی‌حالی یا تحریک‌پذیری باشد. نکته: نوزادان ممکن است تمایل کمتری به تغذیه داشته باشند و این موضوع می‌تواند به مشکلات بیشتری منجر شود.
4. تغییر در رنگ ادرار و مدفوع
نوزادان مبتلا به زردی ممکن است ادرار تیره‌تری داشته باشند و مدفوع آنها ممکن است به رنگ روشن‌تر یا خاکستری تغییر کند. این تغییرات به دلیل عدم دفع مناسب بیلی‌روبین است.
نکته: مدفوع نوزادان معمولاً باید به رنگ زرد یا قهوه‌ای باشد. تغییر رنگ می‌تواند نشانه‌ای از مشکل باشد.
5. علائم شدیدتر
در موارد شدید زردی، نوزاد ممکن است علائم دیگری مانند تب، استفراغ، یا مشکلات تنفسی را نشان دهد. این علائم می‌تواند نشان‌دهنده وجود عفونت یا مشکلات دیگر باشد.
نکته: در صورت مشاهده این علائم، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
زمان بروز علائم زردی در نوزادان
زردی معمولاً در روزهای اول تا دوم پس از تولد ظاهر میشود و ممکن است در روزهای بعدی تشدید شود. در بیشتر موارد، زردی نوزادان در هفته اول زندگی به اوج خود می‌رسد و سپس به تدریج بهبود می‌یابد.
روش تشخیص زردی نوزاد
تشخیص زردی نوزاد یکی از مراحل مهم در مدیریت این وضعیت است. زردی به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین در خون ایجاد میشود و می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. در ادامه به روش‌های تشخیص زردی نوزاد به تفصیل می‌پردازم:
1. معاینه بالینی
پزشک معمولاً با معاینه فیزیکی نوزاد، زردی را تشخیص می‌دهد. در این معاینه، پزشک به رنگ پوست و سفیدی چشم‌ها توجه میکند. زردی معمولاً ابتدا در صورت و سپس به تدریج به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد. برای تشخیص دقیق‌تر، پزشک ممکن است با فشار دادن پوست نوزاد در ناحیه پیشانی یا بینی، تغییر رنگ را بررسی کند.
2. استفاده از دستگاه‌های اندازه‌گیری بیلی‌روبین
پزشکان می‌توانند از دستگاه‌های غیرتهاجمی (مانند دستگاه‌های اندازه‌گیری بیلی‌روبین پوست) استفاده کنند که با تاباندن نور به پوست نوزاد، سطح بیلی‌روبین را تخمین می‌زنند. این روش سریع و بدون درد است. اگر نتایج این اندازه‌گیری نشان‌دهنده زردی باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای تأیید انجام دهد.
3. آزمایش خون
در این روش، نمونه‌ای از خون نوزاد گرفته میشود تا سطح بیلی‌روبین در خون اندازه‌گیری شود. این آزمایش می‌تواند به تشخیص شدت زردی و تعیین علت آن کمک کند. آزمایش خون معمولاً در مواردی که زردی شدید باشد یا نوزاد علائم دیگری داشته باشد، انجام میشود.
4. تاریخچه پزشکی و علائم بالینی
پزشک ممکن است از والدین درباره تاریخچه پزشکی نوزاد، زمان بروز زردی، و هرگونه علائم دیگر سوال کند. این اطلاعات می‌تواند به تشخیص علت زردی کمک کند. برخی از نوزادان ممکن است به دلیل عدم تطابق گروه خونی یا عفونت‌ها دچار زردی شوند.
5. بررسی عوامل خطر
پزشک ممکن است به بررسی عوامل خطر مرتبط با زردی بپردازد، مانند زایمان زودرس، نوزادان با وزن کم هنگام تولد، یا نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند و ممکن است دچار زردی فیزیولوژیک شوند. این عوامل می‌توانند به پزشک در تعیین نوع و شدت زردی کمک کنند.
اگر شیرخوار شما که زرد به نظر می رسد:
- زردی قابل توجه دارد و یا رنگ پوستش زرد متمایل به نارنجی شده است تغییر رنگ پوست در زردی از سر شروع میشود و سپس به سمت تنه و اندامها گسترش می‌یابد.
- به سختی از خواب بیدار میشود یا اصلاً نمی‌خوابد.
- میل به شیر خوردن ندارد یا مکیدن ضعیف دارد.
- بی قرار است و گریه هایش شدید است.
- ادرار و مدفوع کافی ندارد؛ منظور از کافی حداقل ۴ تا ۶ نوبت ادرار و ۳ تا ۴ نوبت مدفوع در روز می‌باشد.
- بسیار بی حال و کم تحرک است.
- سفتی غیر طبیعی در تنه و اندام ها دارد.
- لرزش و حرکات غیر طبیعی در اندام ها صورت و یا چشم ها دارد.
او احتمالا دچار زردی است و باید سریعا برای تشخیص و درمان به دکتر متخصص مراجعه کنید.
منبع:
انجمن کنترل و پیشگیری از بیماری ها – آمریکا
سایت سلامت دانشگاه هاروارد
