مفهوم دلبستگی

زیر شش ماه

07 آوریل 2022

0 دقیقه

روان‌شناسانی چون جان بالبی و رنی اسپیتز بر تأثیرات جدایی والدین و نوزادان و تاثیرات دلبستگی نوزادان به والدین، مطالبی را مطرح کرده‌اند. طبق یافته‌های آن‌ها دلبستگی به اندازۀ غذا و آب برای نوزاد مهم است. توصیه بالبی این بود که نوزاد و کودک خردسال باید یک رابطۀ گرم، صمیمی و مستمر با مادر خود (یا جایگزین مادر دائمی) داشته باشند که در آن هر دو رضایت و لذت را بیابند؛ این موضوع نیاز کودک به داشتن یک «پایگاه ایمن» را نشان می‌دهد. پایگاه ایمن یعنی «پایگاهی که با اطمینان از حضور آن می‌توان جهان اطراف را کشف کرد». دلبستگی نوزادان به والدین، زیر بنای استقلال کودک در آینده است.

اما دلبستگی چیست؟ دلبستگی عبارت است از پیوند عاطفی عمیقی که با افراد خاص و مهم زندگی‌مان برقرار می‌کنیم؛ به گونه‌ای که تعامل با آنان، به احساس نشاط و شادی می‌انجامد و در کنار آن‌ها بودن، به ما احساس آرامش می‌دهد.

دلبستگی روند ایجاد رابطه عاطفی و حفظ آن با والد و یا مراقبت کننده اولیه‌ای است که از کودک مراقبت می‌کند و بیشترین زمان را با او می‌گذراند. این روند بعد از طی 6 ماه نخست تولد، شروع به شکل‌گیری می‌کند و برای نوزادی که در حال رشد حرکتی، شناختی و عاطفی است، فضایی ایجاد می‌کند که با کمک والدِ همیشه در دسترس و ثابت، به کشف جهان اطراف خود بپردازد. دلبستگی نوزاد به مراقب اولیه، تضمین‌کنندۀ کیفیت روابط بعدی فرد با مراجع قدرت و همسالانش می‌شود و به تنظیم هیجانی کودک در سال‌های بعدی زندگی کمک بسیاری می‌کند.

باید اضافه کرد که شکل‌گیری دلبستگی در کودکان زیر 2 سال  از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است. دلبستگی ایمن و سالم برای نوزاد ظرفیتی را فراهم می‌کند که در تمامی وجوه شخصیتی خود به خوبی رشد کند. بدون رشد درحوزۀ دلبستگی، کودک نمی‌تواند رشد عاطفی سالمی داشته باشد و در بزرگسالی در برقراری روابط عاطفی با مشکلات بسیاری روبرو می‌شود.

اینکه دلبستگی کودک، از نوع ایمن باشد یا غیر ایمن، به عوامل متعددی بستگی دارد. یکی از این عوامل ویژگی‌های خلقی است. کودک ممکن است با دستگاه عصبی خاصی متولد شده باشد، که در برابر تغییرات واکنش‌های شدید نشان دهد.

عامل دیگر، الگوهای فرزندپروری است. کودک فقط به سبب کارهایی که والدین برای ارضای نیازهایش انجام می‌دهند، به آن‌ها دلبستگی پیدا نمی‌کند بلکه شدت و کیفیت دلبستگی، تا حد زیادی مربوط به نوع رابطۀ والدین با کودک است. حساسیت و پاسخ‌گویی به نیازهای کودک، حامی بودن و ملایمت داشتن، از ویژگی‌های رفتاری والدین است که با دلبستگی ارتباط دارد.

بر اساس مطالبی که عنوان شد، برای ایجاد دلبستگی بهتر است در دسترس باشید. ثبات رفتار داشته باشید، چون قابل پیش‌بینی بودن رفتار در ایجاد احساس امنیت در کودک بسیار موثر است. به نیازها و رفتار کودک حساس باشید و در زمان مناسب پاسخ‌گو باشید و واکنش مثبت نشان دهید. سعی کنید با رفتار و حرکات کودک هماهنگ باشید. مثلا اگر می‌خواهید برای کودک کتاب بخوانید، زمانی را انتخاب کنید که او هم مشتاق است، نه در زمانی که به طور مثال، کودک در حال بازی است و بازی را ترجیح می‌دهد.

منابع:

کتاب جامع دلبستگی اثر جاد کسیدی جلد یک

رشد و شخصیت کودک، اثر هنری ماسن

نظریه‌های شخصیت، اثر شولتز

تهیه و تنظیم: زهرا موسوی و پروین محمدی