نقش والدین در روابط خواهر و برادر؛ ۷ اصل برای کاهش دعوا

زمان مطالعه: 5 دقیقه

نقش والدین در روابط خواهر و برادر از مهم‌ترین بخش‌های مهارت‌های فرزندپروری است. اگر بیش از یک فرزند دارید، احتمالاً بارها میان دعوا یا رقابتشان داوری کرده‌اید؛ امری کاملاً طبیعی. حتی در صمیمانه‌ترین خانواده‌ها، رابطهٔ خواهر و برادر گاهی اصطکاک دارد و بی‌تفاوتی یا دخالتِ بی‌جا می‌تواند بر شکل‌گیری شخصیت و روابط اجتماعی فرزندان اثر بگذارد. برای مدیریت درست این تعارض‌ها، ابتدا ذهن خود را آماده کنید و دو نکته را به یاد داشته باشید:

درگیری‌های خانگی بهترین کلاس آموزش مهارت‌های پایه به کودکان‌اند:

آنچه در این مقاله می‌خوانید نمایش

نقش والدین در روابط خواهر و برادر هنگام تولد فرزند دوم

حسادت خواهر یا برادر بزرگ‌تر به نوزاد تازه‌متولد

وقتی فرزند دوم پا به خانه می‌گذارد، «تغییر جایگاه فرزند اول» به‌سرعت ارتباط خواهر و برادر را زیر و رو می‌کند؛ کودک بزرگ‌تر ناگهان توجه منحصربه‌فرد والدین را از دست می‌دهد و برای بازپس‌گیری آن ممکن است رفتاری وابسته یا حتی پرخاشگرانه نشان دهد. این لحظهٔ حساس، میدان رقابتی تازه می‌سازد که اگر والدین آن را با حضور متعادل، تشویق همکاری و پرهیز از مقایسه مدیریت کنند، می‌تواند از چالش حسادت به فرصتی برای یادگیری همدلی، مسئولیت‌پذیری و رشد مهارت‌های اجتماعی هر دو کودک تبدیل شود.

۱. شوک تولد فرزند دوم و حس از دست‌دادن توجه

کودک بزرگ‌تر با ورود نوزاد، کانون توجه را از دست می‌دهد و برای جلب محبت والدین ممکن است سرکش یا وابسته شود.

۲. رفتار والدین؛ توجه نابرابر و پیامدهایش

نیازهای بیشتر نوزاد معمولاً والدین را به سمت او می‌کشاند؛ کودک بزرگ‌تر با مشاهدهٔ این الگو، رفتارهای خردسالانه را تقلید می‌کند.

۳. مقایسهٔ ناخواسته و احساس بی‌عدالتی در فرزند دوم

کودک کوچک‌تر مدام با برادر یا خواهر بزرگ‌تر مقایسه می‌شود؛ این امر حس نابرابری و نافرمانی را در او تقویت می‌کند.

۴. رقابت سالم یا ناسالم؟

رقابت طبیعی می‌تواند انگیزهٔ پیشرفت باشد؛ دخالت حساب‌شدهٔ والدین رقابت را به همکاری و یادگیری بدل می‌کند.

۵. نقش بازی و الگوگیری در رشد اجتماعی

بازی مشترک با درگیری‌های کوچک مهارت حل مسئله را در هر دو کودک پرورش می‌دهد و آن‌ها را برای اجتماع آماده می‌کند.

نقش تفاوت جنسیت و راهکار والدین برای تعادل روابط خواهر و برادر

والد میانجی بین دعوای خواهر و برادر – نقش والدین در روابط

وقتی کودکان هم‌جنس هستند، نقش والدین در روابط خواهر و برادر پررنگ‌تر می‌شود تا حس رقابت کنترل گردد.  کودکان بین سنین هجده ماه تا سه سال، با اطلاعاتی که در مورد هویت جنسی کسب می‌کنند، خود را به عنوان زن یا مرد طبقه بندی می‌کنند. بر اساس این طبقه بندی بیشتر خود را با کودک هم‌جنس خود مقایسه می‌کنند و انتظار برابری بیشتر دارند، پس با هر تبعیض یا اختلافی ممکن است دچار تنش شوند یا حسادت کنند. 

۵ اشتباه والدین در مدیریت روابط خواهر و برادر

واکنش‌های خواهر و برادران به یکدیگر غالبا از طریق روابط آن‌ها با والدینشان تنظیم می‌شود. گاهی والدین اقداماتی انجام می‌دهند که باعث تخریب رابطه فرزندان می‌شود. یکی از این اقدامات مقایسه کودکان با هم است. این عمل که خیلی هم رایج است گاهی برای تشویق یک کودک به انجام کاری،  نتیجه‌بخش است اما تاثیری که می‌گذارد منفی است. یعنی دخالت والدین در روابط فرزندان به جای اینکه سازنده باشد منجر به شکل‌گیری ذهنیت منفی فرزندان نسبت به یکدیگر می‌شود.

به عقیده کارن هورنای والدین امنیت فرزندشان را به شیوه‌های مختلف تضعیف می‌کنند و بنابراین در آن‌ها خصومت ایجاد می‌کنند. ترجیح دادن آشکار یک فرزند به دیگری، تنبیه غیر منصفانه، رفتار دمدمی، تحقیر و تمسخر از جمله این رفتارهاست. وقتی احساس امنیت در کودک ضعیف شود، دچار اضطراب می‌شود. برای مقابله با اضطراب یکی از راه‌هایی که کودک پیش می‌گیرد، اعمال قدرت است.

راهنمای گام‌به‌گام؛ مداخلۀ سالم والدین در روابط خواهر و برادر؟

نظارت والد بر حل تعارض خواهر و برادر بدون دخالت مستقیم

ابتدا سعی کنید بفهمید چرا دعوای خواهر و برادر ممکن است رخ دهد. هر درگیری ممکن است با چیز متفاوتی آغاز شود – مثلاً دعوا بر سر اینکه چه کسی باید تصمیم بگیرد چه برنامه تلویزیونی یا فیلمی را تماشا کند – اما علت اصلی ممکن است یک مشکل بزرگتر باشد. در برخی موارد، مشکل ممکن است مربوط به  تفاوت شخصیتی باشد. مثلا ممکن است یکی از خواهران و برادران دوست داشته باشد که همه چیز ساکت‌تر و آرام‌تر باشد در حالی که دیگری ماجراجو است و فعالیت بیشتری دارد.

 در برخی دیگر، ممکن است احساس رقابت حل نشده باشد. به عنوان مثال، یک کودک ممکن است احساس کند که مادر یا پدر به خواهر یا برادر خود محبت بیشتری دارند. کودک دیگری ممکن است احساس رنجش کند، زیرا فکر می‌کند به دلیل کوچک‌تر بودن نمی‌تواند کار زیادی انجام دهد. گاهی ممکن است علت دعوا به خاطر مسائلی همچون کم خوابی، تغذیه نامناسب (مثلا مصرف زیاد کافئین یا شکر)، تغییر روتین‌های زندگی و… باشد.ین خطاها نشان می‌دهد بی‌توجهی به نقش والدین در روابط خواهر و برادر چگونه پیوند خانوادگی را تضعیف می‌کند.

جمع بندی

«نقش والدین در روابط خواهر و برادر» یعنی تبدیل هر مشاجره به کلاس مهارت‌آموزی. دعوای خواهر و برادر طبیعی است، اما با سه گام می‌تواند سازنده باشد: ۱) شکیبایی و خودداری از قضاوت فوری؛ ۲) بازتاب احساسات و تشویق کودکان به بیان نیاز و یافتن راه‌حل مشترک؛ ۳) مداخلهٔ حساب‌شده فقط وقتی خطر آسیب جسمی یا عاطفی جدی است. مقایسه، برچسب‌زدن یا ایجاد رقابت مستقیم، پیوند خواهر و برادر را تضعیف می‌کند، در حالی که توجه برابر، بازی‌های مشارکتی و الگوسازی همدلانه، حس امنیت و مهارت حل مسئله را در هر دو کودک پرورش می‌دهد. با به‌کارگیری درست نقش والدین در روابط خواهر و برادر، دعواها کمتر و مهارت‌های اجتماعی فرزندان بیشتر می‌شود

تهیه و تنظیم:

پروین محمدی، زهرا موسوی 

منبع: رشد و شخصیت کودک، اثر هنری ماسن

نظریه‌های شخصیت، اثر شولتز

تولد فرزند دوم تکنیک‌های ارتباط موثر تعامل همدلی