گفتگو با کودکان درباره جنگ: راهنمای جامع مراقبت از روان کودک در شرایط بحران
-
۰ تا ۵ سال
-
1404/04/01
-
1 دقیقه
وقایع ناگوار مانند جنگ و درگیری‌های مسلحانه تأثیر عمیقی بر روان کودکان می‌گذارد. کودکان در مواجهه با این شرایط نیازمند حمایت و راهنمایی ویژه هستند تا بتوانند این تجربیات دشوار را درک و پردازش کنند. والدین در شرایط بحرانی نیازمند یادگیری نحوه گفتگو با کودکان درباره جنگ هستند تا بتوانند از روان آنها تا جای امکان مراقبت کنند.
آماده‌سازی برای گفت‌وگو با کودکان درباره جنگ
- درک سطح شناختی کودک
هر گروه سنی درک متفاوتی از مفهوم جنگ دارد. کودکان پیش‌دبستانی ممکن است جنگ را شبیه به دعوای کودکان تصور کنند، در حالی که دانش‌آموزان دبستانی قادر به درک مفاهیم پیچیده‌تری هستند. نوجوانان می‌توانند تحلیل‌های انتزاعی‌تری ارائه دهند.
- ایجاد فضای امن
پیش از شروع گفتگو با کودکان درباره جنگ، محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی فراهم کنید. بهتر است این مکالمه در مکانی آشنا مانند اتاق کودک یا فضای بازی او انجام شود. حضور یک شیء آرامش‌بخش مانند عروسک مورد علاقه کودک می‌تواند به کاهش تنش کمک کند.
روش‌های مؤثر گفتگو با کودکان درباره جنگ
-
شروع گفت‌وگو
با پرسش‌های باز شروع کنید: “درباره چیزهایی که شنیدی چه فکر می‌کنی؟” این روش به شما کمک می‌کند سطح اطلاعات و نگرانی‌های کودک را ارزیابی کنید. از قطع کردن صحبت‌های کودک خودداری کنید و به او زمان کافی برای بیان افکارش بدهید.
-
زبان مناسب
برای گفتگو با کودکان درباره جنگ از واژگان ساده و غیرترسناک استفاده کنید. به جای توصیف جزئیات خشونت‌بار، بر مفاهیم کلی مانند “اختلاف نظر بین بزرگسالان” تأکید کنید. برای کودکان کوچک‌تر، می‌توان از تشبیه‌های ساده استفاده کرد.
-
مدیریت ترس و اضطراب
کودکان ممکن است نگران امنیت خود یا عزیزانشان باشند. به آنها اطمینان بدهید که بزرگسالان مسئول از آنها محافظت می‌کنند. توضیح دهید که چه اقداماتی برای ایمنی خانواده انجام شده است.
انجام فعالیت‌های حمایتی برای مراقبت از روان کودک در جنگ
-
هنر درمانی
نقاشی، مجسمه‌سازی یا نمایش عروسکی می‌تواند به کودکان کمک کند احساسات خود را بیان کنند. این روش‌ها به ویژه برای کودکانی که در بیان کلامی مشکل دارند مفید است.
-
بازی‌های تخلیه هیجانی
بازی‌های نقش‌آفرینی که در آن کودک می‌تواند احساس کنترل داشته باشد، در فرایند گفتگو با کودکان درباره جنگ بسیار کمک‌کننده است. مثلاً بازی “نجات‌گران” که در آن کودک نقش کمک‌رسان را بازی می‌کند.
-
حفظ روال عادی زندگی
تا حد امکان برنامه‌های روزمره مانند ساعت خواب، وعده‌های غذایی و فعالیت‌های مدرسه را حفظ کنید. این ثبات به کودک احساس امنیت می‌دهد.
-
مراقبت از مراقبان در شرایط بحرانی
والدین و مربیان باید به سلامت روان خود توجه کنند. استرس و اضطراب بزرگسالان به راحتی به کودکان منتقل می‌شود. تمرین‌های تنفسی، ورزش منظم و صحبت با دیگر بزرگسالان می‌تواند در مدیریت استرس مؤثر باشد.
راهکارهای عملی گفتگو با کودکان درباره جنگ
۱. استفاده از زبان تصویری و ملموس
- هنگام گفتگو با کودکان درباره جنگ، آن را با مثال‌های ساده مانند “دعوای بزرگ‌ترها” توضیح دهید.
- از کتاب‌های مصور با شخصیت‌های حیوانی برای شرح مفهوم درگیری استفاده کنید.
- مثال بزنید: “مثل وقتی که دو تا از دوست‌هاتون تو مهدکودک باهم دعوا می‌کنن، ولی بعد آشتی می‌کنن”
۲. محدودیت در مواجهه با اخبار
- کاملاً از نمایش تصاویر و اخبار جنگی جلوگیری کنید.
- حتی مکالمات تلفنی درباره جنگ را خارج از حضور کودک انجام دهید.
- محیط خانه را با موسیقی ملایم و بازی‌های شاد آرام نگه دارید.
۳. بازی‌های ویژه این گروه سنی
- بازی “پناهگاه امن“: ساخت چادر با پتو و بالش که کودک هنگام احساس ناامنی به آن پناه ببرد
- بازی “ابرهای خشم“: فوت کردن به توپ پنبه‌ای به عنوان نماد دور کردن احساسات بد
- بازی “دست‌های مهربان“: نقاشی کردن دست‌ها روی کاغذ و رنگ‌آمیزی آن با رنگ‌های شاد
۴. پاسخ به سوالات متداول این سن
- سوال: “ما هم آسیب می‌بینیم؟”
پاسخ: “مامان و بابا همیشه مراقب تو هستن، خونه ما معمولا امنه و ما بلدیم چه طور زخم‌ها رو خوب کنیم و مراقبت کنیم. “ - سوال: “چرا اون مردم گریه می‌کنن؟”
پاسخ: “اونا الان ناراحتن، ولی آدم‌های خوب زیادی هستن که بهشون کمک می‌کنن”
۵. نشانه‌های هشدار در این سن:
- بازگشت به رفتارهای سنین قبل مانند مکیدن انگشت، شب‌ادراری و…
- چسبندگی غیرعادی به والدین
- ترس از صداهای بلند (حتی صدای جاروبرقی)
- نقاشی‌های تکراری با موضوع طوفان یا آتش
۶. تکنیک‌های اضطراب‌زدایی فوری:
- تنفس عروسکی: دم عمیق و بازدم با صدای “پووف” مثل بادکنک
- آغوش‌درمانی: فشار ملایم و ریتمیک هنگام بغل کردن
- بطری آرامش: شیشه پر از مایع رنگی که با تکان دادن آرام می‌شود
۷. ایجاد حس کنترل:
- دادن انتخاب‌های کوچک: “امروز عروسکت رو می‌خوای بخوابونی یا ماشینت؟”
- مسئولیت‌های ساده: آب دادن به گلدان یا چیدن میز غذا
- برنامه‌های قابل پیش‌بینی با نمودار تصویری روزانه
نتیجه‌گیری
گفتگو با کودکان درباره جنگ نیازمند حساسیت، صبر و آگاهی است. با به کارگیری راهکارهای مناسب می‌توان به کودکان کمک کرد این تجربیات دشوار را بهتر درک کنند. مهم‌تر از همه، به کودکان اطمینان دهید که دوست‌داشتنی هستند و در امنیت قرار دارند.
نویسنده: طوبی عموزاده
منابع:
راهنمای حمایت روانی از کودکان در شرایط بحران – سازمان جهانی بهداشت
روانشناسی کودک در مواجهه با تروما – انتشارات دانشگاه آکسفورد
بازی‌های درمانی برای کاهش اضطراب – مرکز مطالعات کودکی هاروارد
